دمانس یا فرسایش مغز (dementia)

دمانس یا فرسایش مغز (dementia) چیست ؟

دمانس یا فرسایش مغز (dementia) طیف وسیعی از بیماری های پیش رونده مغزی را در بر می گیرد, که در اثر از بین رفتن سلول های زیادی در مغز, اندازه ظاهری ان را کوچک کرده و حفره هایی در ساختار ان بوجود می اورد. با از بین رفتن این سلول ها, توان انجام وظایف توسط مغز به تحلیل می رود و عوارض مختلف بیماری بروز می نماید. این عوارض در ابتدا بسیار خفیف بوده و برای اطرافیان بیمار زنگ خطر به حساب نمی ایند. بیمار ممکن است به فراموشی دچار شده پرسشی را تکرار نماید یا دچار تغییرات شخصیتی شود.

بیماری دمانس به عنوان یکی از مسائل جدی سلامتی در جوامع جهان شناخته می‌شود. این بیماری که تأثیر گسترده‌ای بر زندگی فرد مبتلا و اطرافیانش دارد، نیازمند یک نگاه جامع و تفصیلی به علل، علائم، و راهکارهای مدیریت آن است. که در این مقاله از راهکارهای مدیریت از منظر مدیکال اید به ان می پردازیم.

دمانس یا فرسایش مغز یک مجموعه از اختلالات عصبی است که با کاهش توانمندی‌های شناختی، حافظه، تفکر، حل مسائل، و تصمیم‌گیری همراه است. این حالت معمولاً در افراد مسن‌تر ظاهر می‌شود اما مهارت‌های مختلفی را ممکن است تحت تأثیر قرار دهد. دمانس ممکن است ناشی از بیماری‌های مختلف باشد، اما بیشتر به عنوان یک ویژگی اصلی در بیماری آلزایمر شناخته می‌شود.

به عبارت ساده‌تر، دمانس یا فرسایش مغز (dementia) به معنای از دست دادن قابلیت‌های شناختی و ذهنی است. تجمع پروتئین در بافت مغز باعث از بین رفتن و مردن سلول های مغز میشود و بافت مغز دچار فرسایش میشه, به طبع فرسایش مغز در هر قسمت علائم خاص خود را دارد. افراد مبتلا به دمانس ممکن است مشکلاتی در حافظه کوتاه‌مدت، قضاوت، تمرکز، تصمیم‌گیری، و همچنین تغییرات در شخصیت و رفتار نشان دهند.

                     

معاینه فیزیکی :

پزشک ممکن است تست‌هایی برای سنجش شرایط جسمانی بیمار و تأثیر دمانس مغزی بر بدن او انجام دهد. همچنین علائم حیاتی بیمار مانند فشار خون و… را بررسی می‌کند تا در صورت وجود مشکل زمینه‌ای، متوجه آن شود. این علائم ممکن است به پزشک نشانه‌ای از علت ایجاد مشکل بدهد.

تست‌ها و آزمایش‌های عصبی

این مرحله مهم‌ترین و گسترده‌ترین بخش برای تشخیص زوال عقل و نوع آن است. تست‌هایی که در این مرحله انجام می‌شوند را در ادامه توضیح داده‌ایم.

1. آزمون‌های شناختی

این آزمون‌ها برای سنجش عملکرد مغز مورد استفاده قرار می‌گیرند و انواع مختلفی دارند. تست‌های شناختی توانایی‌های زیر را در بیمار بررسی می‌کنند.

• حافظه.
• قدرت حل مسئله و تحلیل.
• مهارت‌های زبانی و ارتباطی.
• مهارت‌های ریاضی.

علاوه بر موارد بالا ممکن است سایر مهارت‌های ذهنی فرد نیز مورد سنجش قرار بگیرد.

2. تست‌های آزمایشگاهی

تست‌های آزمایشگاهی نیز ممکن است برای تشخیص دمانس مغزی مورد استفاده قرار بگیرند. آزمایش خون و دیگر مایعات موجود در بدن و آزمایش‌های بررسی سطح مواد شیمیایی، هورمون‌ها و ویتامین‌ها از جمله تست‌های این مرحله هستند. این موارد می‌توانند به تشخیص علائم و علت بیماری کمک کنند.

3. اسکن مغز

در این تست‌ها، عواملی چون سکته مغزی و تومورهایی که باعث ایجاد زوال عقل شده‌اند، بررسی می‌شود. در این اسکن‌ها همچنین تغییرات مغز و جایگاه آن‌ها مشخص می‌شود. تست‌هایی که در این بخش انجام می‌شوند، شامل موارد زیر هستند.

• سی تی اسکن.
• توموگرافی انتشار پوزیترون (PET).

4. آزمایش‌های ژنتیکی

همانطور که گفته شد، در برخی موارد دمانس مغزی یک بیماری ارثی است. همچنین ممکن است بخاطر وجود یک ژن معیوب در شخص ایجاد شود. در این موارد فرد با انجام آزمایش ژنتیک می‌تواند متوجه وجود بیمار خود بشود. قبل و بعد از انجام این تست، شخص و خانواده او حتما باید با مشاور ژنتیک صحبت کنند.

 

بررسی اجمالی دمانس یا فرسایش مغز (dementia) اصطلاحی برای چندین بیماری است که بر حافظه، تفکر و توانایی انجام فعالیت های روزانه تأثیر می گذارد. این بیماری با گذشت زمان بدتر می شود. این بیماری عمدتاً افراد مسن را تحت تأثیر قرار می دهد، اما همه افراد با افزایش سن به آن مبتلا نمی شوند. مواردی که خطر ابتلا به فرسایش مغز یا به اصطلاح زوال عقل را افزایش می دهند عبارتند از: سن (شایع تر در افراد 65 ساله یا بالاتر) فشار خون بالا (فشار خون بالا) قند خون بالا (دیابت) اضافه وزن یا چاق بودن سیگار کشیدن نوشیدن الکل زیاد از نظر فیزیکی غیر فعال بودن منزوی شدن از نظر اجتماعی افسردگی, ضربه خوردن به سر و غیره..

علائم و نشانه های اولیه دمانس عبارتند از:

• فراموش کردن چیزها یا رویدادهای اخیر

• گم کردن یا جا گذاشتن اشیا

• گم شدن هنگام راه رفتن یا رانندگی

• گیج شدن حتی در مکان های آشنا

• از دست دادن زمان

• دچار مکث و فکر کردن بیش از اندازه برای حل مشکلات

• مشکلات پس از مکالمه یا مشکل در یافتن کلمات مشکلات در انجام وظایف آشنا

• قضاوت نادرست فاصله اشیاء به صورت بصری

تغییرات رایج در خلق و خو و رفتارهای افراد مبتلا به فرسایش مغز عبارتند از:

1. احساس اضطراب و نگرانی

2. غمگینی یا عصبانیت در مورد از دست دادن حافظه

3. تغییرات شخصیتی رفتار نامناسب

4. کناره گیری از کار یا فعالیت های اجتماعی

5. علاقه کمتری به احساسات و عواطف دیگران 

6. نشناختن اعضای خانواده یا دوستان

7. از دست دادن ادرار و مثانه

8. احتمال تغییرات رفتاری مانند پرخاشگری

9. حرکت کردن با سختی ( برای مثال اگر استین لباسشون به در اتاق گیر کند, فرد قادر به توانایی رها کردن خود از دستگیره در نمیباشد و احتمال داره ساعت ها همانجا بایستند و فقط نگاه کنند به استین لباس و دستگیره در! این عزیزان همینقدر نیازمند مراقبت هستند ) یادمان باشد پدران و مادران گنجینه های ارزشمند این مرز و بوم و کیهان هستند.

دمانس بسته به علل زمینه‌ای، سایر شرایط سلامتی و عملکرد شناختی فرد قبل از بیمار شدن، به شیوه‌ای متفاوت روی هر فرد تأثیر می‌گذارد. بیشتر علائم با گذشت زمان بدتر می شوند، در حالی که برخی دیگر ممکن است ناپدید شوند یا فقط در مراحل بعدی زوال عقل رخ دهند. با پیشرفت بیماری، نیاز به کمک برای مراقبت شخصی افزایش می یابد. افراد مبتلا به زوال عقل ممکن است نتوانند اعضای خانواده یا دوستان خود را بشناسند، در حرکت کردن با مشکل مواجه شوند، کنترل مثانه و ادرار را از دست بدهند. در خوردن و آشامیدن مشکل داشته باشند و تغییرات رفتاری مانند پرخاشگری را تجربه کنند که برای اطرافیان فرد مبتلا به زوال عقل ناراحت کننده است.

 

حقایق کلیدی دمانس یا فرسایش مغز (dementia) :

در حال حاضر بیش از 55 میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به دمانس (dementia) یا زوال عقل هستند. که بیش از 60 درصد آنها در کشورهای با درآمد کم و متوسط ​​زندگی می کنند. هر سال نزدیک به 10 میلیون مورد جدید وجود دارد. زوال عقل ناشی یا فرسایش مغز از انواع بیماری ها و آسیب هایی است که بر مغز تأثیر می گذارد. بیماری آلزایمر شایع ترین شکل زوال عقل است و ممکن است در 60 تا 70 درصد موارد نقش داشته باشد.

زوال عقل در حال حاضر هفتمین علت مرگ و میر و یکی از علل عمده ناتوانی و وابستگی در میان سالمندان در سطح جهان است. در سال 2019، زوال عقل در سطح جهان 1.3 تریلیون دلار آمریکا هزینه بر اقتصادها داشت, که تقریباً 50 درصد از این هزینه ها مربوط به مراقبت های ارائه شده توسط مراقبان غیررسمی (به عنوان مثال اعضای خانواده و دوستان نزدیک) است, که به طور متوسط ​​5 ساعت مراقبت و نظارت در روز را ارائه می دهند. زنان بطور مستقیم و غیرمستقیم به طور نامتناسبی تحت تأثیر زوال عقل قرار می گیرند. زنان سال‌های زندگی را با ناتوانی و مرگ و میر بیشتری را به دلیل زوال عقل تجربه می‌کنند، اما همچنین 70 درصد از ساعات مراقبت را برای افراد مبتلا به دمانس زوال عقل فراهم می‌کنند.

منبع : سازمان بهداشت جهانی